२०७६ भाद्र १६ गते सोमबार । 2 September 2019 । तीज पर्व । गणेश चतुर्थी । Teej । Ganesh Chaturthi
तीज सनातन धर्मावलम्बी नेपाली हिन्दू महिलाहरूले मनाउने एउटा महत्त्वपूर्ण चाड हो । यो चाड भाद्र शुक्ल द्वितीया देखि पञ्चमी सम्म ४ दिन मनाइन्छ । यस पटक तीज र गणेश चतुर्थी पर्व एकै दिन परेको । अझ सोमबार भगवान् शिवको प्रियदिनमा तीज पर्व परेको छ, त्यसबाहेक यस दिन हस्ता नक्षत्र, बज्र योग र कन्या राशिको चन्द्रमाको संयोगले यस पटकको तीज विशेष बनेको छ । तीजमा भगवान् शिवको आराधना गर्नुका साथसाथै नाचगान र मनोरञ्जन समेत गर्ने गरिन्छ । महिलाहरूद्वारा स्वतन्त्र र आनन्दसँग मनाइने तीज अन्य धर्म र जातजातिका नेपाली महिलाहरूले पनि हर्षोल्लासका साथ मनाउन थालेका छन् ।
तीजको धार्मिक पृष्ठभूमि
धार्मिक ग्रन्थअनुसार राजा हिमालयले आफ्नी छोरी पार्वतीको कन्यादान भगवान् विष्णुसँग गरिदिने वचन पार्वतीलाई मन नपरेपछि आफूले मन पराएको वर पाउन जङ्गल गएर शिवजीको पूजा गर्न थालिन् । उनको विवाह विष्णुसँग हुँदैछ भन्ने सूचना पार्वतीले आफ्ना सखीहरूमार्फत थाहा पाएकी थिइन् र तिनै साथीहरूले लुकाएर यिनलाई वनमा पुर्याइएको थियो । संस्कृत भाषामा सँगीसाथी अर्थ बुझाउने शब्द आलिकाले अपहरण गरी वनान्तरमा पुर्याएको हुँदा यस व्रतको अर्को नाम हरितालिका पनि हो । पार्वतीले तपस्या गरेको एक सय वर्ष पूरा भइसक्दा पनि आफूले गरेको तपस्याको फल नपाउँदा एक दिन उनले शिवलिङ्ग स्थापना गरी पानी पनि नपिई निराहार व्रत बस्न थालिन् । यसरी पार्वतीको कठोर व्रतको कारण शिवजी प्रकट भई 'चिताएको कुरा पुगोस्' भनी आशिर्वाद दिएपछि शिव पार्वतीको विवाह हुन गयो । कतिपय ग्रन्थमा यसरी विवाह भएको त्यो दिन पनि भाद्र शुक्ल तृतीयाकै दिन थियो, तर प्रामाणिक रूपमा शिवपार्वतीको विवाह भएको दिन अक्षय तृतीयालाई मान्ने गरिन्छ । यस परिघटनाको स्मरणमा नारीहरूले यस दिनलाई उत्सवकारुपमा मनाउन थाले र यो तीजका रूपमा मनाउने चलन पौराणिक कालदेखि नै चल्दै आएको मानिन्छ ।
व्रत बस्ने दिन
तीजको व्रत अन्य व्रतभन्दा फरक ढंगले लिइन्छ । पहिलो दिन विशेष महत्त्वकासाथ दर खाने गरिन्छ । दरमा खासगरी खीर र ढकनेका साथमा ठाउँअनुसारका मिठामिठा परिकार बनाएर खाने गरिन्छ । तर आधुनिकता सँगसँगै यसमा खाइने परिकारमा परिवर्तन आउँदै गएको छ । सामान्यतया दर मध्यरात १२ बजेअघि खाने चलन बसिसकेको छ । भोलिपल्ट दिनभर पानीसम्म पनि नखाई बस्नुपर्ने भएकोले दर खाने दिन राती अबेरसम्म बसेर पेटभरि खाने प्रचलन बसेको हो । दोस्रो दिन तिथिअनुसार भाद्र शुक्ल तृतीयाको दिन हरितालिका तीजको व्रत बसिन्छ । यस दिन पानीसम्म पनि नखाई व्रत बस्नुपर्ने परम्परागत मान्यता रहेको छ । यसै दिन पार्वतीले आफ्नो तपस्या पूरा गरी शिवजी पाएको विश्वास गरिने हुनाले यस दिनलाई हर्षोल्लासका साथ नाचगान गरी मनाइने गरिन्छ।
यस पटक तीजकै दिन भगवान् गणेशको जन्म दिन र चन्द्रदर्शन दोष, चथा पर्व समेत परेको छ । श्रीगणेशको जन्म भदौ महिनाको शुक्ल पक्षको चतुर्थी तिथिका दिन भएको थियो । त्यसैले प्रत्येक वर्ष यस दिन धूमधामका साथमा गणेश जयन्ती पर्व मनाउने गरिन्छ । गणेश चतुर्थीका दिन निम्न आठवटा उपायलाई अवलम्बन गरेमा मनोकामना पूर्ण हुन्छ :-
(४) सबै किसिमका विघ्न समाप्त गरी जीवनपथमा विनाअवरोध अगाडि बढ्नका लागि ‘ॐ गं ग्लौं गणपतये विघ्न विनाशिने स्वाहा’ मन्त्रलाई २१ माला (एउटा मालामा १०८ दाना हुन्छन्) जाप गर्नु पर्दछ ।
आदिदेवता शिवपुत्र श्रीगणेशको जन्म भदौ महिनाको शुक्ल पक्षको चतुर्थी तिथिका दिन भएको थियो । विघ्नहर्ता, बुद्धि प्रदाता, लक्ष्मी प्रदाता भगवान् गणेशलाई प्रसन्न तुल्याउने सबैभन्दा उत्कृष्ट समय हो, यो । यसको विकल्पमा कुनै मङ्गल चतुर्थीको संयोग परेमा पनि यी उपायलाई प्रयोग गर्न सकिन्छ, नत्र अब यसपछि अर्को वर्षमात्र यो पुण्यसमय प्राप्त हुन्छ । आफ्ना जेजस्ता इच्छा भए पनि मनोकाङ्क्षा सिद्धिका निमित्त उक्त दिन तलका आठवटा उपायलाई उपयोग गर्ने राम्रो अवसर जुटेको छ :-
(१) ‘ॐ गं गणपतये नम:’ यस मन्त्रको २१, ५१ वा १०८ आवृत्ति जाप गरी विधिपूर्वक प्रज्वलित अग्निमा शुद्ध घिउको १०८ आहुति दिएमा मानसिक प्रसन्नता र घरपरिवारमा सुखसम्मृद्धिको प्राप्ति हुन्छ ।
(२) विवाह, दाम्पत्यसुख, सन्ततिप्राप्ति वा कुनै उन्नतिप्रगतिमा बाधा भएको छ भने ‘ॐ वक्रतुंडाय हुं’ मन्त्रको प्रयोग गर्नु पर्दछ । यस मन्त्रको जाप गर्दा सकेसम्म मुगाको मालाको प्रयोग गरेमा शीघ्र लाभ हुन्छ ।
(३) कसैलाई आफूप्रति आकर्षण जगाउनु छ वा वशीकरण गर्नु छ भने ‘ॐ वक्रतुंडाय हुं’ मन्त्रको जाप गर्न हकीक (एक किसिमको पत्थर) को मालाको प्रयोग गर्ने विधान छ ।
(५) शत्रुदमन गरी रिस, इबी र डाहा गर्नेहरूबाट मुक्त हुन चाहनु हुन्छ भने ‘ॐ हस्ति पिशाचि लिखे स्वाहा’ मन्त्रको जाप गर्नु पर्दछ ।
(६) शक्ति विनायक गणपतिको प्रतिमा स्थापना गरी आराधना गर्नाले व्यक्ति सर्वशक्तिमान हुन पुग्दछ । यस विधिका लागि भगवान् गणेशको ‘ॐ ह्रीं ग्रीं ह्रीं’ मन्त्रको जाप गर्नु उचित हुन्छ ।
अस्तु ।
(७) ‘ॐ श्रीं गं सौम्याय गणपतये वरवरद सर्वजनं मे वशमानय स्वाहा।’ यस मन्त्रको ४४४ पटक उच्चारणका साथ अञ्जुली प्रदान गरेमा गणेशजीको शीघ्र कृपा प्राप्त हुन्छ ।
(८) ऋणबाट ऊऋण हुन यस दिन व्रतालुले विधिपूर्वक श्रीगणेशको पूजा गरी तल लेखिएको ऋणहर्ता मन्त्र ॐ श्री गणेश ऋण छिन्धि वरेण्य हुं नमः फट् को १०८ माला जाप गरी त्यसको दशांश हवन गरिदिनु पर्दछ ।
पूर्ण विवरण र विधिविधान प्रयोग गर्ने तरिकाका लागि पूरा भिडियो हेर्नुहोला ।
No comments:
Post a Comment